Khuyến cáo nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp

Trên cơ sở kết quả kiểm tra tại 9 công ty chứng khoán và 2 DN phát hành, bước đầu đã ghi nhận và triển khai thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với 2 DN phát hành, 1 công ty chứng khoán

Theo Bộ Tài chính, từ ngày 1/1/2021, việc phát hành TPDN được quy định đồng bộ tại Luật Chứng khoán năm 2019, Luật DN năm 2020 và các nghị định, thông tư hướng dẫn.

Sau 11 tháng triển khai các quy định mới về phát hành TPDN, thị trường TPDN tiếp tục là kênh huy động vốn quan trọng của các DN với khối lượng phát hành đạt trên 495.000 tỷ đồng, trong đó khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ chiếm 94,5%, còn lại là TPDN phát hành ra công chúng chiếm 5,5% tổng khối lượng phát hành.

Trong đó, các tổ chức tín dụng (TCTD) và DN bất động sản là các nhà phát hành lớn nhất trên thị trường. Về cơ cấu nhà đầu tư, các công ty chứng khoán và ngân hàng thương mại là các nhà đầu tư chính trên thị trường sơ cấp, tỉ trọng mua TPDN riêng lẻ của nhà đầu tư cá nhân giảm so với năm 2020.

Để tăng cường hiệu quả quản lý, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) triển khai các đoàn kiểm tra về tình hình phát hành, cung cấp các dịch vụ liên quan đến TPDN tại một số DN phát hành và công ty chứng khoán.

Trên cơ sở kết quả kiểm tra tại 9 công ty chứng khoán và 2 DN phát hành, bước đầu đã ghi nhận và triển khai thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với 2 DN phát hành, 1 công ty chứng khoán.

Cụ thể, UBCKNN đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Cổ phần Tập đoàn VsetGroup do có hành vi chào bán TPDN thông qua phương tiện thông tin đại chúng cho đối tượng nhà đầu tư không xác định mà không đăng ký với UBCKNN theo quy định của pháp luật chứng khoán; số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 600 triệu đồng và đã yêu cầu DN phải thu hồi toàn bộ trái phiếu đã phát hành.

Hiện nay, UBCKNN đang tiếp tục thực hiện thủ tục để xử phạt Công ty Tập đoàn Cổ phần Tập đoàn Apec Group đối với hành vi tương tự. Trong thời gian tới, UBCKNN sẽ tiếp tục kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc phát hành trái phiếu của các DN phát hành với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo (TSĐB) và phát hành nhiều đợt.

Về phía NHNN, ngày 10/11/2021, cơ quan này cũng đã ban hành Thông tư số 16/2021/TT-NHNN quy định việc TCTD chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán TPDN (có hiệu lực từ 15/1/2022) bao gồm các quy định nhằm giảm thiểu rủi ro đầu tư TPDN của các TCTD.

Nhận diện DN, tăng cường quản trị rủi ro

Qua công tác quản lý giám sát, Bộ Tài chính đánh giá thị trường TPDN vẫn tiềm ẩn một số rủi ro, cần giám sát chặt chẽ để thị trường phát triển lành mạnh. Cụ thể, đối với TSĐB của trái phiếu còn rủi ro.

Trong số các TPDN phát hành riêng lẻ các tháng đầu năm 2021, TPDN có TSĐB chiếm 50,9%; trái phiếu không có TSĐB chiếm 49,1% (trong đó trái phiếu do các TCTD và công ty chứng khoán phát hành chiếm 76%). Trong số 300 DN phát hành trái phiếu riêng lẻ trong các tháng đầu năm 2021, 207 DN phát hành trái phiếu có TSĐB. TSĐB của trái phiếu chủ yếu là bất động sản, chứng khoán, chương trình, dự án.

Mặc dù tỉ lệ trái phiếu có TSĐB cao nhưng thực tế chất lượng TSĐB chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của DN. Giá trị của các tài sản này thường không định giá được chính xác hoặc có biến động mạnh theo diễn biến thị trường.

Theo đó, trường hợp thị trường bất động sản hoặc thị trường chứng khoán có biến động, giá trị TSĐB có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu. Bên cạnh đó, TSĐB của trái phiếu có thể dùng để đảm bảo cho các khoản vay, khoản phát hành trái phiếu khác của DN do đó nhà đầu tư cần đánh giá kỹ các rủi ro này.

Đối với DN phát hành, trên thị trường vẫn có trường hợp DN phát hành TPDN với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm. Đặc biệt đối với nhóm bất động sản, trong số hơn 100 DN bất động sản phát hành TPDN riêng lẻ trong năm 2021 có 26 DN ghi nhận lỗ trong 6 tháng đầu năm 2021; tại thời điểm 30/6/2021, hệ số nợ vay trên vốn chủ hữu bình quân  của các DN bất động sản niêm yết là 2,5 lần, trong khi tỉ lệ này của các DN bất động sản chưa niêm yết là 8,1 lần.

Đối với các nhà đầu tư, số liệu thống kê cho thấy nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp có xu hướng giảm mua trên thị trường sơ cấp TPDN riêng lẻ, tuy nhiên, trên thị trường thứ cấp, tỉ lệ nắm giữ của các nhà đầu tư cá nhân vẫn rất cao.

Bộ Tài chính khuyến nghị trước khi cân nhắc mua TPDN riêng lẻ, nhà đầu tư cần nghiên cứu các quy định về điều kiện, tài liệu chứng minh và các quy định về xử phạt vi phạm đối với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Khi được giới thiệu mua TPDN riêng lẻ, nhà đầu tư cần yêu cầu DN phát hành, tổ chức phân phối cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về: Tình hình tài chính của DN phát hành bao gồm cả tình hình huy động vốn trái phiếu, các chỉ tiêu đánh giá khả năng trả nợ của DN (hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu, hệ số khả năng thanh toán các khoản nợ ngắn/dài hạn, hệ số luân chuyển hàng tồn kho…); mục đích phát hành trái phiếu; TSĐB của trái phiếu…

Ngoài ra, sau khi mua trái phiếu, nhà đầu tư cần thường xuyên cập nhật về tình hình tài chính, khả năng trả nợ của DN phát hành và việc sử dụng vốn huy động từ trái phiếu có phù hợp với mục đích phát hành trái phiếu hay không.

Bộ Tài chính khuyến nghị nhà đầu tư cá nhân không nên mua TPDN riêng lẻ nếu không có khả năng và nguồn lực để đánh giá đầy đủ rủi ro của trái phiếu… Nhà đầu tư cần hết sức lưu ý nguyên tắc đầu tư cơ bản là lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao, do đó phải hết sức thận trọng đánh giá kỹ về các rủi ro…

Nhà đầu tư cũng cần lưu ý việc các TCTD, công ty chứng khoán phân phối TPDN không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Các tổ chức này chỉ là DN cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ DN phát hành mà không chịu trách nhiệm về việc thẩm định/đánh giá về tình hình tài chính và khả năng trả nợ của DN phát hành, do đó không có trách nhiệm về việc DN có hoàn trả gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của DN phát hành.