Nguyên Bình là một trong những huyện nghèo của tỉnh Cao Bằng, đời sống người dân còn nhiều khó khăn, cơ sở hạ tầng kém phát triển, trình độ sản xuất chưa cao, giá trị tăng thêm bình quân đầu người đạt thấp, Huyện còn thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi lũ lụt, thiên tai. Vì vậy, công tác xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Huyện gặp nhiều khó khăn.
Bài viết đánh giá thực trạng thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Nguyên Bình và đề xuất một số giải pháp cho địa phương trong thời gian tới.
Kết quả thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Nguyên Bình
Theo thống kê, đến nay, tại huyện Nguyên Bình tỉnh Cao Bằng đã có 18/18 xã được phê duyệt Đồ án quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Nhìn chung, chất lượng các đồ án quy hoạch xây dựng xã nông thôn mới cơ bản đáp ứng được yêu cầu đề ra, tạo cơ sở cho việc xây dựng các Đề án xây dựng nông thôn mới xã trong giai đoạn trước mắt, phục vụ cho công tác xây dựng nông thôn mới theo Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới.
Trong công tác quy hoạch nông thôn mới, Ban Chỉ đạo thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới huyện Nguyên Bình đã triển khai, đôn đốc, kiểm tra các xã thực hiện công bố đồ án quy hoạch, chỉnh sửa đề án xây dựng nông thôn mới và Chương trình ở các xã để nắm tình hình và tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.
Việc lập đồ án quy hoạch nông thôn mới tương đối toàn diện trên các lĩnh vực quy hoạch đất đai; quy hoạch sản xuất; quy hoạch xây dựng… làm cơ sở đầu tư, phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội nông thôn. Việc lập đồ án quy hoạch tập trung vào việc quy hoạch sử dụng đất và hạ tầng thiết yếu cho phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa, công nghiệp, thủ công nghiệp, dịch vụ; Xác định nhu cầu sử dụng đất cho bố trí vùng sản xuất và hạ tầng kỹ thuật thiết yếu phục vụ sản xuất hàng hóa nông nghiệp, công nghiệp, thủ công nghiệp và dịch vụ; Bố trí hệ thống thủy lợi kết hợp với giao thông; Quy hoạch phát triển các khu dân cư mới và chỉnh trang các khu dân cư hiện có theo hướng văn minh, bảo tồn được bản sắc văn hóa tốt đẹp; Quy hoạch phát triển các hạ tầng kinh tế – xã hội – môi trường theo chuẩn mới… Hiện nay, Đề án xây dựng nông thôn mới được niêm yết công khai bằng các văn bản và bản đồ quy hoạch tại trụ sở xã và thông báo tới các xóm trong xã.
Một số tồn tại, hạn chế
Trong thời gian qua, mặc dù công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Nguyên Bình đã đạt được kết quả bước đầu, nhưng so với kế hoạch và thực hiện hoạt động vẫn còn một số hạn chế. Cụ thể, trong cùng một thời gian, các xã đều phải tiến hành xây dựng đồ án quy hoạch chung để đảm bảo tiến độ, trong khi đó tự thân các xã không đủ năng lực để xây dựng quy hoạch mà phải thuê các đơn vị tư vấn thực hiện. Hầu hết các đơn vị tư vấn chuyên về lĩnh vực quy hoạch xây dựng kết cấu hạ tầng, ít có kinh nghiệm trong quy hoạch phát triển sản xuất. Một số đơn vị tư vấn hoặc không sát thực tế, hoặc không am hiểu kỹ về tình hình địa phương, phong tục, tập quán, nguồn lực về tài nguyên, con người và những nhân tố mang tính động lực cho phát triển kinh tế – xã hội địa phương.
Bên cạnh đó, một số đơn vị tư vấn lại nhận hợp đồng cùng lúc nhiều xã nên việc đầu tư, nghiên cứu, đi khảo sát thực tế không nhiều. Nguồn số liệu khảo sát chủ yếu dựa vào báo cáo của xã nên việc đánh giá hiện trạng để tập trung xây dựng chỉnh trang, nâng cấp hạ tầng chưa thật chính xác. Xác định cơ sở vật chất mang tính động lực chưa rõ, chưa cụ thể nên chưa đủ lực để thúc đẩy phát triển toàn xã. Khả năng vận dụng, khai thác đồ án quy hoạch chung của một số xã còn hạn chế nên việc đưa quy hoạch đi vào thực tế còn gặp nhiều khó khăn.
Quy hoạch sản xuất được xem như là một trong 3 nhóm chủ đạo trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, đến nay, vẫn còn nhiều hạn chế khi giải quyết các vấn đề, nội dung là căn cứ để dự báo tính toán phương án quy hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển kinh tế, sản xuất có hiệu quả. Đó là các vấn đề về dự báo thị trường, chính sách để tập trung và tích tụ đất đai, kinh tế trang trại, hợp tác xã dịch vụ và sản xuất, thương mại, tín dụng nông nghiệp nông thôn, bảo hiểm nông nghiệp… Điều đó khiến cho chất lượng các quy hoạch phát triển sản xuất, phát triển kinh tế chỉ đạt mức trung bình, còn nhiều hạn chế. Mô hình kỹ thuật về trồng trọt, chăn nuôi đã có giải pháp nhất định nhưng vấn đề liên kết thị trường tiêu thụ, gắn kết với doanh nghiệp còn khó khăn và không phải dễ xử lý. Vì vậy, quy hoạch phát triển kinh tế nằm trong quy hoạch nông thôn mới nhìn chung hiệu quả còn chưa cao, chưa hỗ trợ được nhiều cho người nông dân, chưa kể quy hoạch phát triển sản xuất còn chịu nhiều tác động của cơ chế khác. Bên cạnh đó, tình trạng các quy hoạch chưa sát thực tế, thiếu đồng bộ do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.
Đề xuất một số giải pháp
Phát huy những kết quả đạt được, đồng thời khắc phục những hạn chế đặt ra nhằm đẩy nhanh tiến độ và hiệu quả thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Nguyên Bình, tác giả đề xuất một số nhóm giải pháp sau:
Về thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia
Thứ nhất, đẩy mạnh công tác tuyên truyền. Trong thời gian tới, cần tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng và cả hệ thống chính trị. Cùng với đó, cần phải xác định mô hình chuẩn xây dựng nông thôn mới để tuyên truyền nhân rộng; Xây dựng nội dung, lựa chọn hình thức và phương pháp tuyên truyền phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ tuyên truyền về xây dựng nông thôn mới.
Thứ hai, thu hút vốn đầu tư. Ưu tiên tập trung triển khai các chỉ tiêu, tiêu chí không sử dụng nhiều kinh phí ngân sách; huy động nhân lực, công lao động từ nhân dân thực hiện dự án phát triển sản xuất, xây dựng hạ tầng cơ sở nhỏ theo phân cấp, tiết kiệm chi kinh phí thường xuyên, thực hiện một số dự án nằm trong đề án. Tập trung lồng ghép các nguồn lực có trọng tâm cho các xã điểm của tỉnh, huyện; Tuyên truyền, vận động nhân dân tự vay vốn phát triển sản xuất; Chú trọng phát huy nội lực của cộng đồng dân cư, vận động nhân dân đóng góp sức người, sức của… góp phần cùng Nhà nước thực hiện có hiệu quả các nội dung Chương trình.
Thứ ba, tiếp tục tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tuyên truyền cho cán bộ đảng viên và nhân dân về cơ chế chính sách của Đảng, Nhà nước trong Chương trình xây dựng nông thôn mới theo chỉ tiêu đã được Tỉnh giao. Tập trung chỉ đạo đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng sản xuất hàng hóa với các loại cây trồng có giá trị kinh tế như cây Trúc sào, Dong riềng, chè chất lượng cao, cây ăn quả, dược liệu… gắn với thị trường, đồng thời ứng dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất tập thể và đẩy mạnh liên kết sản xuất.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác đào tạo nghề nông cho lao động nông thôn gắn với nhu cầu, điều kiện cụ thể và lợi thế sản xuất của từng nơi; Huy động và sử dụng các nguồn lực tập trung xây dựng một số dự án hạ tầng kinh tế – xã hội như: Đường giao thông, mương thủy lợi… ở vùng đông dân cư, diện tích canh tác lớn. Đặc biệt, cần có sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ủy đảng, chính quyền trong việc phát huy vai trò làm chủ của nhân dân.
Về thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới cấp xã
Các xã cần chủ động và khẩn trương trong chỉ đạo tiến hành rà soát điều chỉnh, bổ sung quy hoạch, Đề án xây dựng nông thôn mới cấp xã giai đoạn 2010 – 2020 với phương châm phát triển sản xuất là gốc, lấy tiêu chí thu nhập làm mục tiêu trong xây dựng nông thôn mới. Cụ thể là, cần chọn lựa những tiêu chí, nội dung, hạng mục thiết yếu nhất để đạt mức chuẩn tối thiểu xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn ban đầu với phương châm phát huy nội lực là chính, người dân là chủ thể, Nhà nước đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ; Lựa chọn những tiêu chí, nội dung thiết thực, hiệu quả để tập trung triển khai thực hiện, trong đó ưu tiên những nội dung liên quan đến phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo, tạo việc làm, xây dựng môi trường nông thôn xanh sạch đẹp…
Để đảm bảo việc thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới đạt hiệu quả, huyện Nguyên Bình cần thành lập Tổ rà soát quy hoạch nông thôn mới cấp huyện, bao gồm các thành viên các phòng ban liên quan như: Tài nguyên Môi trường, Nông nghiệp… và các cán bộ chủ chốt của xã. Tổ rà soát sẽ tiến hành khảo sát thực địa, đối chiếu với quy hoạch đã xây dựng để chọn lọc các danh mục hạ tầng thiết yếu của từng thôn, xã. Trên cơ sở phân tích sự cần thiết, sắp xếp theo thứ tự ưu tiên để chọn lọc từng hạng mục công trình và phân kỳ đầu tư theo từng giai đoạn.
Bên cạnh đó, cần xác định vị trí quy hoạch sử dụng đất trong hệ thống quy hoạch để đảm bảo tính thống nhất trong quản lý và bố trí sử dụng hợp lý quỹ đất trên phạm vi cả huyện, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội và quốc phòng, an ninh. Cùng với đó, cần có các giải pháp cụ thể trong việc thu hút đầu tư, tăng hiệu quả sử dụng đất, tạo nguồn thu từ đất như: Tạo môi trường, chính sách thuận lợi để khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư vào Tỉnh bằng cách tăng cường xúc tiến thương mại, cải tiến, đơn giản hoá các thủ tục hành chính; Thực hiện giao đất có thu tiền sử dụng đất bằng phương thức đấu giá; Tăng cường đầu tư trong việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ tiên tiến trong quản lý đất đai và sử dụng đất…
Trong quy hoạch sản xuất phải có tầm nhìn chiến lược, khả thi, quy hoạch phải dựa vào thế mạnh của từng xã, tạo sự kết nối giữa các vùng trên địa bàn Huyện; Tạo được tiềm năng thế mạnh nhằm thu hút mời gọi các doanh nghiệp về đầu tư phát triển nông thôn, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và thương mại dịch vụ; chú trọng quy hoạch các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao… Quy hoạch phải xác định tiềm năng, động lực và dự báo phát triển xã về quy mô dân số, lao động, số hộ cho giai đoạn quy hoạch 10 năm và phân kỳ quy hoạch 5 năm.
Đồng thời, phải dự báo được động lực phát triển kinh tế chủ đạo; quy mô sản xuất, sản phẩm chủ đạo, tiềm năng thị trường, định hướng giải quyết đầu ra. Xác định tiềm năng đất đai phục vụ cho việc chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất (nông nghiệp sang phi nông nghiệp hoặc đất đô thị) phục vụ dân cư, công trình hạ tầng và sản xuất.
Xác định quy mô đất xây dựng cho từng loại công trình công cộng, dịch vụ cấp xã, thôn, bản; quy mô và chỉ tiêu đất ở cho từng loại hộ gia đình như: Hộ sản xuất nông nghiệp; hộ sản xuất tiểu thủ công nghiệp; hộ thương mại, dịch vụ trong toàn xã. Mặt khác, tăng cường sự tham gia của cộng đồng đối với các đồ án quy hoạch đảm bảo bám sát thực tế và tăng cường hơn nữa tính liên kết vùng giữa các đồ án quy hoạch gắn với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới cấp xã, cấp huyện. Thành phần hồ sơ quy hoạch các điểm dân cư nông thôn tập trung cũng được yêu cầu đảm bảo đủ, chi tiết hơn nhằm hướng tới xây dựng nông thôn mới hài hòa, có bản sắc, tiến tới đô thị hóa bền vững…
Tài liệu tham khảo:
Ban Chỉ đạo Trung ương (2017), Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới năm 2017;
Ban Chỉ đạo Trung ương (2018), Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới huyện Nguyên Bình (2018);
Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới xã Minh Tâm (2018), Báo cáo Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới năm 2018;
Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới xã Minh Tâm (2018), Báo cáo Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới năm 2018;
Các thông tư, quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Theo Tạp chí điện tử Tài chính
