Tình trạng mua, bán nhà, đất hai giá (giá bán cao, ghi trong hợp đồng giá thấp) để trốn thuế diễn ra khá phổ biến ở các tỉnh, thành trên cả nước. Thực trạng này đã làm thất thu không nhỏ tiền thuế, gây nên sự thiếu minh bạch, công bằng trong thực hiện nghĩa vụ thuế… Để ngăn chặn tình trạng này, các chuyên gia cho rằng, cần có chế tài xử lý nghiêm hành vi trốn thuế chuyển nhượng bất động sản (BĐS).
Vạch trần thỏa thuận ngầm “chế” trong hợp đồng chuyển nhượng BĐS
Qua khảo sát thực tế thị trường BĐS thời gian qua có thể thấy, phần lớn các giao dịch BĐS trên thị trường giữa bên mua và bên bán đều xảy ra tình trạng mua bán 2 giá, tức là giá mua thực tế và giá ghi trong hợp đồng mua bán có sự chênh lệch nhau, giá thực tế cao hơn nhiều so với giá trị ghi trong hợp đồng chuyển nhượng để nhằm mục đích trốn thuế.
Đây là thỏa thuận ngầm giữa bên mua và bên bán với nhau thông qua Hợp đồng chuyển nhượng BĐS có công chứng chứng thực theo quy định với giá nhà đất khai thấp hơn nhiều so với giá đất thực tế giao dịch để làm thủ tục đăng ký biến động.
Hợp đồng viết tay do hai bên tự ký kết, ghi theo giá thực tế giao dịch để phòng ngừa khi xảy ra tranh chấp tại toà. Ví dụ: Một căn nhà được giao dịch với giá 2 tỷ đồng sẽ phải đóng thuế thu nhập cá nhân 2% trên giá trị giao dịch, tương đương với 40 triệu đồng tiền thuế. Tuy nhiên, nếu hợp đồng công chứng hai bên thỏa thuận để ở mức giá 1 tỷ đồng thì số thuế phải nộp giảm xuống chỉ còn 20 triệu đồng.
Với chiêu trò này của bên mua và bên bán, Nhà nước sẽ thất thu 20 triệu đồng tiền thuế, còn người bán thì “ăn ra” số tiền này. Chính vì vậy, không ít người mua và người bán bắt tay nhau để ghi giá bán thấp hơn trong hợp đồng công chứng nhằm mục đích trốn thuế.
Đối với loại hợp đồng chuyển nhượng mua bán nhà ở, công trình xây dựng hình thành trong tương lai, thì giá trị hợp đồng này của bên thứ 2 cho bên thứ 3 cũng chỉ ngang bằng giá đã mua của chủ đầu tư hoặc khi đã được cấp sổ thì người nộp thuế sẵn sàng khai báo thấp hơn giá của chủ đầu tư, nhằm trốn tránh thuế.
Thậm chí, có tình trạng trường hợp hai bên mua và bán chuyển nhượng BĐS không ký kết hợp đồng chuyển nhượng, mà ký kết hợp đồng ủy quyền (trong đó người được ủy quyền có quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt đối với BĐS) nhằm tránh thuế thu nhập cá nhân từ chuyển nhượng BĐS.
Đáng lo ngại hơn, ngoài thủ đoạn trên, một chiêu thức khác cũng được các doanh nghiệp áp dụng để trốn tránh thuế là mua bán lòng vòng qua nhiều bên. Dẫn chứng cụ thể hơn về vấn đề này, PGS.,TS. Lê Xuân Trường – Trưởng khoa Thuế và Hải quan (Học viện Tài chính) cho hay, hành vi mua bán “lòng vòng” qua nhiều bên trên thị trường BĐS thời gian qua cũng diễn ra khá phổ biến. Do vậy, công tác đấu tranh của cơ quan thuế đối với hành vi trốn thuế theo hình thức này là rất khó khăn…
Còn nhiều “lỗ hổng” pháp lý để trốn thuế BĐS
Hiện nay, việc quản lý thuế đối với hoạt động chuyển nhượng BĐS đã được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật về thuế. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, cơ chế vận hành thị trường BĐS vẫn còn nhiều “lỗ hổng” pháp lý để các bên tham gia thị trường lợi dụng trốn thuế.
Chuyên gia kinh tế PGS.,TS. Đinh Trọng Thịnh cho rằng, trên thực tế có 2 cách tính thuế đang được áp dụng, gồm: Tính thuế dựa vào giá ghi trên hợp đồng và tính thuế theo khung giá đất do Nhà nước quy định nếu hợp đồng không ghi rõ hoặc giá thấp hơn khung quy định.
